Przeciwdziałanie Szarej Strefie

UN Global Compact poprzez swoją dziesiątą zasadę „Przeciwdziałanie korupcji we wszystkich formach, w tym wymuszeniom i łapówkarstwu” zachęca swoich członków do wdrażania standardów antykorupcyjnych i upowszechniania najlepszych rozwiązań stosowanych przez sektor prywatny w tym wrażliwym obszarze.

Żadne państwo nie jest odporne na to zjawisko i każde ponosi odpowiedzialność za jego ograniczanie. Korupcja dusi ludzi, społeczności i narody. Osłabia zdrowie, pogarsza edukację, podważa procesy wyborcze oraz wzmacnia bezprawie, poprzez nadużywanie systemów sądownictwa karnego oraz państwa prawa. Poprzez przekierowywanie funduszy krajowych i zagranicznych, korupcja niszczy rozwój społeczno-gospodarczy oraz zwiększa ubóstwo. Szkodzi wszystkim, ale ubodzy i bezbronni cierpią najbardziej.

~Ban Ki-moon

Chciałem podziękować Global Compact Network Poland za zaproszenie na konferencję. Nie jest to pierwsze spotkanie, ponieważ współpracujemy już przez 4 lata i ja osobiście bardzo cenię tą współpracę. Prezentowane dzisiaj raporty o szarej strefie oraz o gospodarce olejami zużytymi powstają m.in. w wyniku współpracy Ministerstwa Finansów i KAS z Global Compact Network Poland są niezwykle cenne, gdyż dają szerszemu gronu odbiorców pogląd na to zagadnienie.

~Marian Banaś, Minister Finansów

O Programie

Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie w Polsce został zainaugurowany 30 czerwca 2014 roku podczas spotkania z Ministrem Finansów, w obecności Wiceministra Gospodarki, przedstawicieli Parlamentu, CBA, ABW oraz Policji i Straży Granicznej. Na tym spotkaniu Global Compact wspólnie z BCC zdecydowało o podjęciu działań zmierzających do ograniczenia skali szarej strefy, uznając, że jest ona obecnie jednym z najważniejszych zagrożeń dla rozwoju Polski. Podczas spotkania inaugurującego zaprosiliśmy do rozmów przedstawicieli 4 branż zagrożonych (branża paliwowa, tytoniowa, spirytusowa, stalowa), by zgodnie z mandatem Global Compact zbudować podstawy dla efektywnego dialogu biznesu i administracji i umożliwić bardziej skoordynowane i skuteczne działania.

W 2015 roku firma EY szacowała wielkość szarej strefy na 12,4% polskiego PKB ogółem, przy czym w niektórych branżach – np. tytoniowej czy paliwowej – sięga ona 23%. Funkcjonująca w ramach szarej strefy przestępczość zorganizowana profesjonalizuje się i rozwija.

Wartość szarej strefy w Polsce szacuje się na 400 miliardów złotych rocznie i pomimo wysiłków Ministerstwa Finansów, ABW, CBA oraz policji i straży granicznej jej wartość nie zmniejsza się. Szara strefa jest zjawiskiem ekonomicznym, które towarzyszy każdej działalności gospodarczej i nie jest możliwe jej całkowite wyeliminowanie, można jedynie ograniczyć jej rozrost oraz dbać o to, aby jej najbardziej niebezpieczna część nie rozwijała się.

Organizacje przestępcze, które profesjonalizują swoją działalność utrudniając skutecznie ściganie i karanie, w efekcie zaburzają konkurencyjność oraz generują straty zarówno dla Skarbu Państwa jak i uczciwie działających przedsiębiorstw. Straty w poszczególnych branżach są liczone w miliardach i jest konieczna cykliczna oraz precyzyjna diagnoza stanu wzmocniona o zestaw rekomendacji.

Cele programu

Głównym celem Programu jest przeciwdziałanie korupcji i ograniczanie barier rozwojowych związanych z funkcjonowaniem szarej strefy w Polsce poprzez:

poprawę jakości i efektywności administracji publicznej;
poprawę jakości i spójności stanowionego prawa;
promocję, implementację i rozpowszechnianie odpowiedzialnej i zrównoważonej polityki korporacyjnej i zrównoważonego rozwoju;
poprawę sytuacji najbardziej dotkniętych zjawiskiem szarej strefy branż poprzez wniesienie propozycji zmian do ustaw.

Jako narzędzie główne Programu przewidziane jest badanie szarej strefy w Polsce, na podstawie którego zostaje opracowany Raport „Przeciwdziałanie szarej strefie w Polsce”. Raport będzie wydawany corocznie 9 grudnia, w Międzynarodowym Dniu Walki z Korupcją. Wyjątkowo w 2015 roku wydanie Raportu zostało przesunięte na 7 kwietnia 2016 r.

W 2019 roku wraz z Partnerami Programu poddaliśmy analizie zjawisko szarej strefy wśród zagrożonych branż (w szczególności paliwową, hazardową, odpadową czy urządzeń elektrycznych i elektronicznych). Problemowi zagrożonych szarą strefą branż w Polsce w 2019 roku zostało poświęcono dwa najnowsze raporty: „Przeciwdziałanie Szarej Strefie w Polsce 2018/19” – czwarta edycja raportu oraz „Gospodarka Olejami Zużytymi – propozycje zmian do ustawy”, które zostały zaprezentowane w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii 3 lipca 2019 r. Raporty zawierają propozycje regulacji do polskiego prawa, m.in. wyznaczanie i rozliczanie celów instytucji kontroli i katalogu podmiotów jej podlegających, opis algorytmu finansowania podmiotów zwalczających szarą strefę, czy np. prowadzenie limitu efektywności dla kontroli podatkowej.